Nie jesteś sam, jeśli słysząc hasło „passive voice”, przypominasz sobie niekończące się tabele i niezrozumiałe transformacje zdań. Wiele osób unika strony biernej, traktując ją jak coś skomplikowanego i zbędnego. Tymczasem to potężne narzędzie, które pozwala mówić precyzyjnie, upraszczać wypowiedzi i brzmieć naturalnie, zwłaszcza w formalnym języku, tekstach naukowych i wiadomościach.
W tym artykule krok po kroku pokazujemy, jak działa strona bierna w angielskim, w jakich czasach ją stosować, jak wygląda budowa passive voice i czym różni się od strony czynnej. Jeśli chcesz w końcu zrozumieć, jak działa tworzenie strony biernej po angielsku, to jesteś w dobrym miejscu.
Co to jest strona bierna i kiedy jej używamy
Strona bierna (ang. passive voice) to sposób budowania zdań, w którym najważniejsze nie jest to, kto coś zrobił, ale co zostało zrobione. Zamiast mówić: Somebody stole the documents, skupiamy się na efekcie i mówimy: The documents were stolen. Taki zabieg nie tylko pozwala nam uniknąć wskazywania wykonawcy, ale też daje większą kontrolę nad przekazem. Możemy dzięki temu wyrażać się bardziej neutralnie, formalnie lub po prostu skupić się na tym, co najważniejsze z punktu widzenia odbiorcy.
Kiedy używamy strony biernej? Przede wszystkim wtedy, gdy:
- nie wiemy, kto wykonał daną czynność (np. The window was broken),
- nie chcemy mówić, kto to zrobił (np. Mistakes were made, co często słyszymy w polityce),
- wykonawca jest oczywisty lub nieistotny (np. w instrukcjach: The button should be pressed),
- chcemy brzmieć bardziej formalnie lub profesjonalnie (np. The proposal was accepted by the board),
- konstruujemy tekst naukowy, techniczny albo urzędowy, gdzie większą wagę przywiązujemy do procesu lub wyniku, nie do osoby.
Strona bierna jest szeroko wykorzystywana w języku formalnym: w artykułach naukowych, sprawozdaniach, raportach i wiadomościach. Nie jest zarezerwowana dla podręczników i testów. To narzędzie, które dobrze znają i stosują osoby, które swobodnie poruszają się w języku angielskim, zarówno w mowie, jak i w piśmie.
Budowa strony biernej w angielskim
To bardzo ważne: to nie główny czasownik wskazuje czas gramatyczny. O tym, w jakim czasie wypowiadamy się w stronie biernej, decyduje forma „to be”. Dlatego warto poświęcić chwilę na przećwiczenie tej struktury w różnych czasach.
Strona bierna w języku angielskim opiera się na bardzo konkretnym wzorze, który warto opanować raz a dobrze. Budujemy ją według schematu:
podmiot + właściwa forma czasownika „to be” + past participle, czyli trzecia forma czasownika
Kluczowe jest to, że o czasie gramatycznym zdania decyduje właśnie forma „to be”, a nie główny czasownik.
Przykładowo, w czasie Present Simple powiemy: The meal is cooked. W czasie Past Simple będzie to: The house was built. Gdy mówimy o przyszłości, używamy formy „will be”, jak w zdaniu: The report will be finished. W Present Perfect pojawia się forma „has been” lub „have been”: The test has been completed. W Past Perfect użyjemy „had been”: The letter had been written.
Dla czasów ciągłych dodajemy również formę „being”. W Present Continuous mówimy: The room is being cleaned. W Past Continuous: The wall was being painted.
Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że to skomplikowane, ale wszystko opiera się na jednej zasadzie: zmieniamy formę „to be” w zależności od czasu, a główny czasownik zapisujemy w trzeciej formie. Ta konsekwencja sprawia, że budowa strony biernej jest przewidywalna i logiczna. Wystarczy dobrze znać czasy gramatyczne i trzecie formy czasowników nieregularnych.
Strona bierna a strona czynna. Czym się różnią i kiedy je stosować?
Zrozumienie różnicy między stroną czynną i bierną w angielskim to klucz do precyzyjnej komunikacji. Obie formy mają swoje miejsce w języku. Użycie zależy od tego, na czym chcesz położyć nacisk.
Strona czynna to standardowa forma zdania. Wskazuje wyraźnie, kto wykonuje czynność:
- The teacher explains the rule.
- The company released a new product.
Strona bierna pozwala przesunąć akcent na efekt działania lub na jego odbiorcę:
- The rule is explained by the teacher.
- A new product was released.
Warto zauważyć, że w stronie biernej wykonawca może być całkowicie pominięty. Mówimy po prostu: The rule is explained, bez dodawania przez kogo, jeśli nie jest to ważne lub potrzebne. Tego rodzaju forma jest szczególnie popularna w wiadomościach i oficjalnych komunikatach, gdzie kluczowe jest, co się wydarzyło, a niekoniecznie kto to zrobił.
Porównanie w praktyce:
- Czynna: The police arrested the suspect.
- Bierna: The suspect was arrested.
- Czynna: They will announce the results tomorrow.
- Bierna: The results will be announced tomorrow.
Zauważ, że dzięki stronie biernej możesz w prosty sposób zmienić ton wypowiedzi na bardziej formalny lub bezosobowy. To ogromna przewaga w sytuacjach zawodowych, naukowych i publicznych.
Typowe błędy i jak ich unikać
Strona bierna jest logiczna i przewidywalna, ale tylko wtedy, gdy stosujemy ją świadomie i poprawnie. W praktyce widzimy, że osoby uczące się angielskiego popełniają kilka powtarzalnych błędów, które mogą prowadzić do niezrozumienia lub niezręcznego brzmienia. Poniżej omawiamy najczęstsze pułapki oraz sposoby, jak ich unikać w praktyce, wraz z przykładami i wyjaśnieniem, dlaczego dane rozwiązanie jest błędne lub niepotrzebne.
Zła forma lub brak czasownika „to be”
To zdecydowanie najczęstszy błąd wśród osób początkujących i średniozaawansowanych. W stronie biernej to właśnie „to be” zmienia się w zależności od czasu gramatycznego. Czasowniki modalne, czasy perfect czy continuous mają swoje reguły, których trzeba się trzymać.
ŹLE: He invited to the party.
DOBRZE: He was invited to the party.
W powyższym przykładzie brak formy „was” sprawia, że zdanie staje się niegramatyczne. Bez „to be” nie ma strony biernej. To nie opcjonalny element, tylko fundament tej konstrukcji.
Niepoprawna forma głównego czasownika (past participle)
Często widzimy błędne użycie czasowników nieregularnych lub tworzenie „wymyślonych” form przeszłych. Szczególnie problematyczne bywają czasowniki takie jak build, write, drive, które nie tworzą formy przeszłej w sposób regularny.
ŹLE: The house was builded last year.
DOBRZE: The house was built last year.
Tego typu błędy można wyeliminować tylko w jeden sposób: trzeba dobrze znać formy past participle. Warto pracować z listą czasowników nieregularnych i stale je powtarzać, najlepiej w kontekście, nie tylko z tabeli.
Niepotrzebne dodawanie wykonawcy czynności („by someone”, „by people”)
To subtelny błąd, ale bardzo częsty. Wiele osób mechanicznie dodaje „by someone” lub „by people” w każdej stronie biernej, co często prowadzi do sztucznego i nienaturalnego brzmienia.
ŻLE: The thief was caught by someone.
DOBRZE: The thief was caught.
Jeśli wykonawca czynności nie wnosi nic istotnego do przekazu, po prostu go pomijamy. Właśnie na tym polega siła strony biernej: możemy zostawić wykonawcę w cieniu, a skupić się na działaniu lub efekcie.
Używanie strony biernej z czasownikami, które jej nie przyjmują
Nie wszystkie czasowniki można zamienić na stronę bierną. Tylko czasowniki przechodnie, czyli te, które mają dopełnienie, mogą być użyte w takiej konstrukcji.
Czasowniki nieprzechodnie, takie jak arrive, go, sleep, die, exist, nie mają dopełnienia i nie da się ich przerobić na passive voice. Próby takie prowadzą do niegramatycznych zdań.
ŹLE: He was gone to the store.
DOBRZE: He went to the store.
Dlatego zanim zastosujesz stronę bierną, zadaj sobie pytanie: czy w stronie czynnej ten czasownik ma dopełnienie? Jeśli nie, zostajemy przy stronie czynnej albo szukamy innego wyrażenia.
Czy warto używać strony biernej w mówieniu?
Strona bierna w mowie budzi wątpliwości, bo kojarzy się z formalnością, a nawet z brakiem zaangażowania. Faktem jest, że w języku mówionym, zwłaszcza nieformalnym, znacznie częściej pojawia się strona czynna. Jest bardziej dynamiczna, bezpośrednia i łatwiejsza do przetworzenia dla odbiorcy.
Nie znaczy to jednak, że passive voice nie ma miejsca w mowie. Wręcz przeciwnie: stosowana świadomie, może być niezwykle skuteczna. Oto kilka sytuacji, kiedy warto sięgnąć po stronę bierną w mówieniu:
Gdy nie chcesz wskazywać wykonawcy
To bardzo przydatne w dyplomatycznych lub delikatnych sytuacjach. Zamiast powiedzieć: You made a mistake, możesz powiedzieć: A mistake was made. Brzmi łagodniej, mniej oskarżycielsko, a sens pozostaje ten sam.
Gdy chcesz brzmieć bardziej profesjonalnie lub obiektywnie
W prezentacjach, raportach, komunikatach firmowych, passive voice brzmi naturalnie i formalnie. Możesz powiedzieć: The decision was made after thorough analysis, zamiast We made the decision, jeśli chcesz podkreślić proces, nie osobę.
Gdy zależy Ci na spójności i uniknięciu powtórzeń
Strona bierna świetnie sprawdza się wtedy, gdy chcesz uniknąć ciągłego powtarzania wykonawcy. Jeśli w kilku zdaniach z rzędu mówisz o tej samej osobie lub instytucji, możesz ją pominąć, koncentrując się na działaniach.
Mimo że strona bierna nie jest pierwszym wyborem w rozmowie z przyjaciółmi czy w codziennych dialogach, to warto mieć ją w zanadrzu. Świadome korzystanie z niej zwiększa precyzję wypowiedzi, a także daje większą elastyczność językową. I co ważne: nie brzmi sztucznie, jeśli użyjesz jej we właściwym kontekście
Podsumowanie
Strona bierna w angielskim nie musi być suchą teorią. To realne narzędzie, które warto mieć w swoim językowym arsenale. Jeśli nauczysz się dostrzegać ją w tekstach i świadomie używać w piśmie, szybko zrozumiesz jej wartość. Z naszych obserwacji wynika, że osoby, które ćwiczą stronę bierną w kontekście (np. przekształcanie prawdziwych wiadomości lub opisów procesów), przyswajają ją znacznie szybciej niż ci, którzy uczą się tylko z tabelek.
Na koniec warto dodać, że wiele źródeł (m.in. Cambridge Grammar of the English Language) podkreśla, że strona bierna nie jest „gorsza” od czynnej. To po prostu inna forma wyrażania myśli. Świadome jej stosowanie to cecha dojrzałego użytkownika języka.
