Czy zastanawialiście się kiedyś, dlaczego niektóre słówka zapamiętujemy natychmiast, a inne ulatują z głowy zaraz po zakończeniu zajęć? Okazuje się, że nauka języków obcych to proces nie tylko intelektualny, ale również biologiczny – głęboko zakorzeniony w sposobie, w jaki działa nasz mózg. Fakt ten jest o tyle istotny, że jego odpowiednie wykorzystanie w procesie uczenia się może drastycznie zwiększyć naszą efektywność.
W świecie, w którym większość edukacji przeniosła się do internetu, a dostęp do materiałów jest praktycznie nieograniczony, łatwo wpaść w pułapkę biernego przyswajania treści. Klikanie w kolejne fiszki, oglądanie filmów w języku obcym czy słuchanie podcastów może sprawiać wrażenie nauki, ale bez odpowiedniego zaangażowania w cały proces metody te potrafią przynieść rozczarowujące efekty.
W dzisiejszym wpisie przyjrzymy się bliżej temu, jak nasz mózg zapamiętuje nowe wyrażenia i struktury językowe. Wierzymy, że dzięki odpowiedniemu wykorzystaniu mechanizmów, które kierują pamięcią i uwagą, możemy diametralnie zmienić jak dobrze się uczymy, zwłaszcza w środowisku cyfrowym. Tym samym możemy sprawić, że nauka stanie się nie tylko szybsza, ale i o wiele przyjemniejsza.
Jakie przeszkody towarzyszą nam podczas nauki?
Zanim przejdziemy do tego jak w naszym układzie nerwowym przebiega proces nauki języka warto się pochylić nad tym co ów proces znacznie utrudnia. Jednym z powszechnych problemów w tej materii jest przeciążenie bodźcami cyfrowymi. Kiedy uczymy się języka w sieci, nasz mózg nieustannie odbiera dodatkowe sygnały: powiadomienia, reklamy, dźwięki aplikacji, nowe zakładki w przeglądarce. Każde takie rozproszenie powoduje, że uwaga — kluczowa dla skutecznej nauki — zostaje przerwana, a proces konsolidacji nowych informacji w pamięci zostaje zakłócony.
Kolejnym wyzwaniem okazuje się brak zaangażowania fizycznego. Podczas tradycyjnych lekcji często gestykulujemy, piszemy ręcznie notatki, rozmawiamy twarzą w twarz. W środowisku online te elementy są często ograniczone lub całkowicie wyeliminowane, a to właśnie multisensoryczne uczenie się (angażujące wzrok, słuch, ruch) najsilniej stymuluje mózg do tworzenia nowych połączeń. Nauka, która ogranicza się do biernego klikania lub przeglądania treści, staje się mniej efektywna.
Do tego pojawiają się kłopoty związane z budowaniem nadmiernych oczekiwań. Łatwo uwierzyć, że dzięki danej aplikacji nauczymy się języka w trzy miesiące jednak kiedy efekty nie przychodzą tak szybko, jak obiecano, motywacja spada, a wraz z nią systematyczność, która jest podstawą sukcesu. Dlatego w świetle wspomnianych wyżej problemów świadome podejście do nauki online okazuje się tak ważne.
Jak działa nasz mózg podczas nauki języka?
Jak dowodzą obserwacje wynikające z wielu badań nasz mózg jest organem posiadającym wysokie zdolności adaptacyjne. Dzieje się tak głównie za sprawą neuroplastyczności – zdolności do tworzenia połączeń nerwowych która pozwala nam uczyć się nowych umiejętności, w tym języków obcych. Podczas nauki nowego słowa nasz centralny układ nerwowy nie tylko zapisuje jego brzmienie i znaczenie w pamięci, ale dosłownie „buduje” nowe ścieżki neuronowe, aby szybciej i skuteczniej przetwarzać tę informację w przyszłości. Innymi słowy, im częściej wracamy do danego słowa, tym mniej czasu zajmuje nam zlokalizowanie go w naszej pamięci. Proces ten można porównać do tworzenia utartej ścieżki w lesie – im częściej się nią przechadzamy, tym łatwiej będzie nią podążać.
W procesie nauki języka ogromną rolę odgrywa także to jak przechowujemy oraz przetwarzamy informacje. Podchodząc do nauki listy słówek “na sucho” angażujemy jedynie naszą pamięć roboczą, która pozwala nam utrwalić nowe zwroty na czas trwania danej sesji nauki. Niestety jednak bez regularnego powtarzania bardzo szybko wypieramy te informacje z naszej głowy robiąc miejsce dla tych, których potrzebujemy wykonując inne czynności. Aby nowa informacja trafiła do pamięci długotrwałej, mózg potrzebuje powtarzania, emocji i kontekstu. Idealnym przykładem może być wykorzystanie w tym celu humoru lub absurdu. Przykładowo, ucząc się w angielskim słowa “dog” można złożyć zdanie typu: “My dog works in an office”. Taka prosta sentencja od razu wywołuje w naszej głowie szereg skojarzeń oraz zmusza nasz mózg do rozmyślań kwestionujących prawdziwość tego zdania. To zarazem sprawia, że łatwiej nam w przyszłości wrócić do danego zwrotu ponieważ zbudowaliśmy z nim połączenie oparte na emocjach.
Praktyczne wskazówki
Skoro wiemy już jak nasz umysł funkcjonuje podczas nauki warto się zastanowić jak możemy wykorzystać tę wiedzę w praktyce. Przede wszystkim warto postawić na aktywne uczenie się. Zamiast biernego czytania lub słuchania, warto angażować się w materiał: zapisywanie nowych słów ręcznie, powtarzanie ich na głos, czy tworzenie własnych zdań to tylko kilka przykładów jak możemy wykorzystać nasze zmysły w procesie uczenia się. Badania pokazują, że czynne przetwarzanie informacji — a nie tylko ich odbiór — znacząco zwiększają szanse na trwałe zapamiętanie. Nie można też zapominać o roli wielozmysłowego uczenia się. Łączenie obrazu (np. fiszek ze zdjęciami), dźwięku (nagrania wymowy) i ruchu (np. odręczne notowanie, mówienie na głos) sprawia, że różne obszary mózgu pracują razem, wzmacniając zapamiętywanie.
W nawiązaniu do wspomnianej już neuroplastyczności ogromne znaczenie ma także stosowanie techniki powtórek rozłożonych w czasie (ang. _spaced repetition_). Zamiast uczyć się dużej partii materiału jednorazowo, warto regularnie wracać do wcześniej poznanych słówek w określonych odstępach czasu. Takie podejście pozwala mózgowi “przyzwyczaić się” do nowych informacji i jednocześnie wzmacnia połączenia neuronowe, które tworzymy podczas nauki.
Widzimy zatem, że świadome wsparcie rządzących nami naturalnych mechanizmów sprawia, że nauka staje się skuteczniejsza a satysfakcja z osiąganych krok po kroku postępów buduje motywację, która jest paliwem do dalszej pracy. Nauka to nie tylko kwestia ilości spędzonych godzin, ale przede wszystkim jakości tego czasu i sposobu, w jaki stymulujemy nasz umysł. Dlatego zachęcamy was, aby podchodząc ponownie do nauki kłopotliwych słów spróbować wspomnianych wcześniej technik. Gwarantujemy, że z czasem zauważycie znaczną poprawę w tempie przyswajania nowych wiadomości. Życzymy powodzenia w doskonaleniu językowych umiejętności!
Zespół szkoły eLingwista
